In de Zaanstreek wordt als sinds eind 16e eeuw hout bewerkt. De houtindustrie in de Zaanstreek begon rond 1596, toen kocht Cornelis Corneliszoon een molen en plaatste daarin een door hem uitgevonden zaag, die doormiddel van een krukas op en neer zaagde. Deze ene molen was het begin van 367 zaagmolens en een bloeiende houthandel in de Zaanstreek.
Scheepsbouw
Ook de scheepsbouw begon zich binnen de Zaanstreek te ontwikkelen. Rond 1650 werden er jaarlijks ruim 75 schepen gebouwd en tot nabij Spitsbergen op de walvisvaart werden "Zaanse" schepen aangetroffen. Zelfs Czaar Peter de Grote kwam uit het verre Rusland om in Zaandam te leren hoe je een schip in elkaar moest zetten. Het aantal molens groeiden gestaag door en er is een tijd geweest dat er meer dan 1000 molens in de Zaanstreek te vinden waren.
Door de snelle groei van al die nijverheid werd de Zaanstreek een van de eerste echte industriegebieden ter wereld. Dat was deels aan de nabijheid van Amsterdam te danken, maar ook het koopmansschap en de handelsgeest in combinatie met hard werken van de Zaankanter zelf heeft hier aan bijgedragen. Door invloeden van buiten de Zaanstreek, zoals de oorlogen met Engeland en scherpere concurrentie ging na 1730 de economische bloei wat achteruit. Onder invloed van de Franse bezetting (1795-1813) ging de walvisvaart, scheepsbouw en handelsvaart grotendeels verloren. Werkers waren de Zaankanters echter nog steeds en omstreeks 1840 konden de eerste stoommachines in de Zaanstreek bewonderd worden. Wederom werd de Zaanstreek een groot industriegebied met weverijen, broodbakkerijen en rijstpellerijen.
Tegenwoordig
Nu zijn er slecht 11 Zaanse molens overgebleven, waarvan 2 houtzagers. Aan de Kalverringdijk zijn een aantal molens bij elkaar gebracht door de Zaanse Molenstichting. Tegenwoordig trekt de Zaanse Schans vele duizenden toeristen per jaar. Oliemolen De Zoeker, Verfmolen De Kat en papiermolen De Schoolmeester zijn nog dagelijks in bedrijf.
